معاون بهداشتی دانشگاه در این مصاحبه، ابتدا به شعار و روز شمار هفته سلامت روان در سال 1402 اشاره کرد و گفت: سازمان جهانی بهداشت هر سال به مناسبت روز جهانی سلامت روان یک پیام اصلی را در راستای توجه هر چه بیشتر دولت ها، سیاستگذاران، ذینفعان، افراد کلیدی جامعه و جمعیت عمومی به موضوعات مرتبط با سلامت روان اعلام می دارد. بر همین اساس پیام در نظر گرفته شده برای سال 2023 از سوی این سازمان""سلامت روان مسئولیت فردی و اجتماعی هفته سلامت روان(24-18مهر ماه ) گرامی باد

شعار هفته سلامت روان " سلامت روان مسئولیت فردی و اجتماعی همه ماست "

وی افزود ؛ سلامت روان، علاوه بر این که یک مسئله عام است و فراتر از سلامت، یک مسئله توسعه نیز می باشد. در جهت  بهره وری اقتصاد جهانی نباید از کنار سلامت روان به آسانی گذشت.

سلامت روان نهمین جزء مراقبت های بهداشتی اولیه می باشد و دوازدهمین برنامه ازبرنامه های طرح تحول سلامت است .

سلامت روان در تعریف سازمان جهانی بهداشت سلامت روان به عنوان یکی از اجزای مهم سلامت بیان شده و عبارت است از حالتی از بهزیستی که در آن فرد، توانایی­های خودش را بشناسد، و بتواند با فشارهای معمول زندگی مقابله کرده و بتواند به شیوه­ای پربار و مؤثر کار کند و به جامعه خود خدمت نماید». طبق آمـارهای جهانی اختلالات روانپزشکی و عصبی 28 درصد از سـال­های عمر که به نـوعی با ناتوانی طی می­ شود را به خود اختصاص می­دهد. به عنوان مثال اختلال افسردگی یک قطبی به تنهایی مسئول بیش از یکسال از هر ده سال عمری است که در جهان با ناتوانی طی می­ شود.

دکتر شایسته به مهم ترین سوالات مربوط به این حیطه به شرح ذیل پاسخ داد.

مهم‌ترین علائم سلامت روان در چه  افرادی است ؟

• نگرش مثبتی به زندگی دارند
• برای اهداف خود برنامه‌ریزی می‌کنند
• فعالیت بدنی مطلوبی دارند
• روابط خوبی با اطرافیان دارند
• رژیم‌غذایی خاصی را دنبال می‌کنند
• برای تفریحات سالم برنامه‌ریزی می‌کنند
• در نگاه کلی به‌طور قطع نمی‌توان دلایل خاص و مشخصی را برای هر اختلال روانی در نظر گرفت. ویژگی‌های محیطی و عوامل ژنتیکی نقش به سزایی در ایجاد اختلالات روانی دارد. برای مثال ممکن است، فردی ژن اختلال اضطرابی را داشته‌ باشند اما در محیط پرتنش قرار نگیرد و دچار این اختلال نشود. با این حال روانشناسان و روانکاوان علاوه بر مواردی که به آن‌ها اشاره شد، دلایل دیگری را نیز ارائه دادند که در ادامه آن‌ها را مطرح می‌کنیم:
• تغییرات مغزی در اثر ضربه
• تجارت دوران کودکی
• عوامل اجتماعی و فرهنگی
• عوامل شناختی
• نبود پایگاه عاطفی مناسب

رابطه عاطفی مناسب به شما کمک می‌کند که از سلامت روان خود مراقبت کنید و نگران شرایط سخت نباشید هرچقدر فرد نشانه‌های بیشتری داشته باشد، به این معنی است که سلامت روانش بیشتر در معرض خطر است.

نشانه‌های در معرض خطر بودن سلامت روان چیست؟

• خوابیدن زیاد یا کم
• خوردن زیاد یا کم وعده‌های غذایی
• کم انرژی بودن
• احساس بی‌تفاوتی نسبت به زندگی و احساس اینکه هیچ چیزی برای فرد مهم نیست
• احساس درد غیرقابل توضیح که توجیه جسمی و پزشکی ندارد
• احساس درماندگی و ناامیدی
• سیگار کشیدن
• مصرف مشروبات الکلی
• سوءمصرف مواد مخدر
• فراموش‌کاری و حواس‌پرتی زیاد
• احساس ناراحتی و غم زیاد
• مضطرب بودن و داشتن نگرانی‌های زیاد
• پرخاشگری
• فریاد زدن مداوم یا دعوا کردن با خانواده، دوستان یا با شریک عاطفی
• نوسانات خلقی شدید
• داشتن افکار و احساسات منفی مداوم که نمی‌توانید از ذهن‌تان خارج کنید
• شنیدن صداها، دیدن چیزها و یا باور داشتن به چیزهایی که در دنیای واقعی وجود ندارند
• داشتن فکر آسیب رساندن به خود یا دیگران
• ناتوانی در انجام وظایف و مسئولیت‌های روزانه در زمینه تحصیلی، شغلی و…

اهداف برنامه­های سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد در حوزه سلامت را تشریح نمایید.

هدف کلی برنامه‌های سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد«تأمین، حفظ و ارتقاء سلامت روانی و اجتماعی جامعه و کاهش بار ناشی از اختلالات مصرف مواد»  است. به منظور تأمین این هدف لازم است اهداف اختصاصی زیر از سوی مسئولین و دست اندرکاران برنامه در سطوح مختلف مورد نظر قرار گیرد:

• پیشگیری از بروز اختلالات روان­پزشکی، مصرف مواد و مشکلات اجتماعی
• کاهش شیوع اختلالات روانپزشکی، مصرف مواد و مشکلات اجتماعی
• کاهش مرگ‌ها و ناتوانی­های ناشی از اختلالات روانپزشکی، مصرف مواد و مشکلات اجتماعی
• کاهش آسیب­های ناشی از مصرف مواد

نقش مراکز خدمات سلامت شهری در برنامه ­های سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد چیست؟

مرکز سلامت شهری به عنوان نخستین سطح ارائه خدمات در شهرها یکی از مهم‌ترین وظائف را در تحقق اهداف فوق دارند. به طور کلی وظائف کارشناس مراقب سلامت خانواده در تحقق اهداف اختصاصی فوق شامل موارد زیر است:

1. برقراری ارتباط با گروه‌های هدف
2. بیماریابی و تشخیص افراد در معرض خطر اختلالات روانپزشکی، مصرف مواد و آسیب‌های اجتماعی
3. ارجاع بیماران به پزشک مرکز سلامت شهری
4. مراقبت و پیگیری بیماران
5. ثبت و گزارش­دهی اطلاعات آماری
6. آموزش اصول سلامت روانی، اجتماعی و پیشگیری از مصرف مواد به گروه‌های هدف
7. آموزش و تسهیل دسترسی به وسایل کاهش آسیب برای گروه‌های هدف

برنامه کشوری ادغام بهداشت روان در مراقبت‌های اولیه بهداشتی در سال 1364 اولین و اجرای آن از سال 1367 توسط وزارت بهداشت بزرگ‌ترین موفقیت منطقه‌ای و جهانی در مراقبت‌های اولیه سلامت روان و بهره‌گیری از کارکنان بهداشتی و پزشکان عمومی بود تا از این طریق مراقبت‌ها به بیماران و خانواده‌ها ارائه گردد

خدمات قابل ارائه در مراکز جامع سلامت شهری دارای کارشناس سلامت روان چیست؟

کلیه مراجعه­ کنندگان به پایگاه‌های سلامت (به دلایل مختلف) که قبلا غربال نشده ­اند و یا مشکوک به اختلال روان­پزشکی، مصرف مواد و یا مشکلات اجتماعی هستند نیز مورد غربال­گری اولیه قرار خواهند گرفت .

خدمات قابل ارائه در مراکز جامع سلامت شهری دارای کارشناس سلامت روان

خدمات در سه حوزه سلامت روان، اجتماعی و اعتیاد ارائه می شود :

• حوزه سلامت روان :
  • • • • • • • • پیشگیری از اختلالات روانپزشکی و مشکلات رفتاری  شامل :غربالگری شناسایی،  ارجاع و درمان اختلالات شایع  روانپزشکی
                • انجام آموزش روانشناختی به بیماران تشخصی داده شده  پزشک توسط کارشناس بهداشت روان
                • آموزش مهارتهای زندگی (با  محور مدیریت خشم و استرس در افراد 18 تا 60 سال) و 6 تا 12 سال
                • آموزش مهارتهای فرزندپروری به والدین کودکان 2 تا 12 سال
                • حمایتهای روانی اجتماعی دربلایا وحوادث غیر مترقبه
                • خود مراقبتی در سلامت روان
                • پیشگیری از اقدام به خودکشی
• حوزه سلامت اجتماعی :
  • • • • • • • • انجام غربالگری موارد کودک آزاری ( گروه هدف :زیر 18 سال) و
                •   غربالگری همسر آزاری گروه هدف: 10 تا 59 سال)  همسر دار انجام 2 تا 4 جلسه توانمند سازی  برای همسران و کودکان آزار دیده از خشونت خانگی
                • پیشگیری از آسیب های اجتماعی  ( تشکیل کمیته هی سلامت روان، پیشگیری از آسیب به خود، پیشگیری از HIV، عضویت در کارگروه آسیب های اجتماعی
                • مدل اجتماع محور سلامت
                • حوزه پیشگیری از اعتیاد :
                • کاهش آسیب ناشی از مصرف مواد : شامل ارائه خدمات کاهش آسیب به  بیماران پر خطر و تزریقی(خدمات حمایتی، سرنگ و سر سوزن،متادون،نهار مختصر و..)
                • تشخیص و مراقبت اختلالات مصرف دخانیات ، الکل و مواد در نظام مراقبت های اولیه ارائه 2 تا 4جلسه درمان شناختی رفتاری و مداخلات مختصر ترک دخانیات و مواد
                • آموزش مهارتهای زندگی نوجوان سالم (ارائه جلسات آموزشی فردی و گروهی به والدین نوجوانان 12 تا 18 سال )
                • ارائه خدمات MMT ( درمان نگهدارنده با متادون) با درمرکز خدمات جامع سلامت مرزی لانو

در پایان ضمن تشکر  آرزوی سلامتی، از همه شهروندان دعوت می نمایم برای ارزیابی سلامت بویژه سلامت روان، اجتماعی و اعتیاد به نزدیکترین خانه بهداشت / پایگاه بهداشتی و یا مراکز جامع سلامت شهری مراجعه فرمایند و از خدمات رایگان مراقبین سلامت و کارشناسان بهداشت روان  بهره مند شوند  همانطور که جسم بیمار می شود روان نیز در شرایطی دچار اختلال شده و نیاز به مشاوره دارد .